Quyết định trên được công bố hôm 4/6, sau cuộc họp của một ủy ban liên ngành do Tổng thống Ferdinand Marcos Jr chủ trì. Ông Arsenio Balisacan, người đứng đầu Cơ quan Kinh tế và Phát triển Quốc gia, cho biết động thái này sẽ làm giảm giá gạo.

Gạo chiếm 9% chỉ số giá tiêu dùng của Philippines, nhưng mặt hàng chủ lực này chiếm hơn một nửa tỷ lệ lạm phát trong 3 tháng qua. Giá tiêu dùng của Philippines đã tăng tháng thứ ba liên tiếp trong tháng 4 vừa qua, tăng 3,8% so với cùng kỳ năm 2023.

"Việc giảm thuế nhập khẩu gạo dự kiến sẽ làm giảm giá gạo cho người tiêu dùng, đồng thời hỗ trợ sản xuất trong nước thông qua thuế quan và tăng hỗ trợ ngân sách để cải thiện năng suất nông nghiệp, đặc biệt là khi giá gạo toàn cầu vẫn ở mức cao", ông Balisacan nói.

Ông Balisacan cho biết chính quyền Tổng thống Marcos đang cố gắng kìm hãm giá gạo ở mức thấp cho những người nghèo Philippines bằng cách cắt giảm thuế đối với gạo nhập khẩu xuống mức thấp nhất là 29 peso (0,49 USD)/kg trong năm nay.

Khi Tổng thống Marcos phụ trách thêm Bộ Nông nghiệp Philippines hồi tháng 8/2023, ông đã áp giá trần với gạo để kiềm chế lạm phát, một động thái mà các nhà kinh tế cho là không hiệu quả và phải rút lại quyết định này sau 1 tháng.

Theo ông Balisacan, Tổng thống sẽ sớm ban hành lệnh cắt giảm thuế nhập khẩu gạo. Cũng tại cuộc họp này, Philippines thông báo rằng thuế nhập khẩu đối với ngô, thịt lợn và thịt rút xương cơ học sẽ không thay đổi cho đến năm 2028.

Miguel Chanco, nhà kinh tế trưởng về khu vực châu Á tại Pantheon Macroeconomics có trụ sở tại Anh, cho rằng động thái này sẽ làm cho gạo nhập khẩu rẻ hơn các sản phẩm trong nước, "do đó chắc chắn sẽ có tác động tiêu cực đến thu nhập của nông dân".

"Mặt khác, trên cơ sở vĩ mô, là điều này sẽ giúp ích đáng kể trong việc kéo lạm phát xuống, hỗ trợ sức mua của toàn bộ người dân Philippines", ông Chanco nói với tờ Nikkei Asia.

Ông Chanco cũng cho rằng sự động thái này sẽ mang lại "lợi ích to lớn" cho các nhà xuất khẩu gạo ở châu Á, như Việt Nam và Thái Lan, song Ấn Độ sẽ tiếp tục không được hưởng lợi từ điều này do đang hạn chế xuất khẩu gạo.

Robert Dan Roces, nhà kinh tế trưởng tại Ngân hàng An ninh ở thủ đô Manila của Philippines, nhận định rằng việc giảm thuế nhập khẩu là "con dao hai lưỡi", vì người tiêu dùng sẽ được hưởng lợi trong khi nông dân phải đối mặt với sự cạnh tranh khốc liệt từ hàng nhập khẩu có giá rẻ hơn.

"Điều này có thể khiến một bộ phận nông dân chuyển sang trồng các loại cây khác, có khả năng phá vỡ các tập quán đã được thiết lập trước đây. Các chương trình hỗ trợ của chính phủ, như trợ giá và nâng cao hiệu quả trang trại, là rất quan trọng để giảm bớt thiệt hại cho người nông dân", ông nói với Nikkei Asia.

Tuy nhiên, ông Roces cảnh báo rằng một động thái như vậy có thể khiến các nhà xuất khẩu gạo phải suy nghĩ lại về thị trường Philippines.

"Các nhà xuất khẩu gạo như Việt Nam có thể thấy doanh số bán hàng sang Philippines thấp hơn, song điều này cũng có thể thúc đẩy họ tìm kiếm các thị trường mới, hoặc cung cấp các loại gạo có giá trị cao hơn cho các nhà nhập khẩu Philippines", ông nói thêm.